شهر قمصر:
وجه تسمیه :
درباره وجه تسمیه قمصر دو نظریه بیان شده است . مورد اول اینکه قمصر احتمالا قم سر بوده , بدین مضمون که قمصر از لحاظ ارتفاعی بالاتر از شهر قم بوده است که در ادامه مولف با استناد به مسبوقیت سکونت در قمصر نسبت به کاشان ان هم به دلیل پی ریزی کاشان بدست زبیده خانون همسر هارون الرشید , به شرح این موضوع پرداخته است .مورد دیگر لغت ((غمصر)) است که روی سپرهای مسین نخل های عزای عاشورای حسینی (ع) ذکر گردیده است . با توجه به شواهد و مطالعات دقیق تاریخی می توان به تحلیل های روشن ترس دست یافت . با ترسیمی که در مباحث جغرافیای تاریخی قبل ازاسلام گذشت , اشکار شد این که قمصر به عنوان نقطه ای که قبل از کاشان تکوین یافته و مرتبط با شهر قم باشد , چندان اعتباری ندارد . از دیگر سو , براساس قواعد رایج در خصوص وجه تسمیه شهرهای ایران می توان چنین استدلال نمود که بعد از تسخیر ایران توسط اعراب و غلبه فرهنگ و زبان عربی بر پارسی , خاصه در زمینه اعلام و اسما معرب های زیادی صورت پذیرفت به نحوی که سپاهان به اصفهان ,کاشان به قاسان ,کوهستان به قهستان و گهرود به قهرود تغییر لفظ داده است . از این رو می توان استدلال کرد که نام قمصر ابتدا کلمه فارسی بوده و سپس معرب شده است . در این یاره با ردیابی کلمه قمصر در متون باستانی به نکات روشنی می رسیم : به یقین این کلمه از دو جزء (قم) و (صر) تشکیل یافته است که (صر) در زبان فارسی ابدال شده (سر) پسوند مکان است . اما پیرامون (قم) طبق تحقیقاتی که صورت گرفت (قم) در متون فارسی میانه معادل داشته و در زبان فارسی میانه (دوره اشکانی ) ابدال شده کم با کوم بوده , بدین صورت تلفظ می شده است . این مفهوم به محلی که چاه ها یا قنوات حفر شده زیادی وجود داشته یا محل استخراج و کانون تامین اب بوده, اطلاق می شده است . بنابراین قمصر ابتدا (کمسر) یا (کوم سر) بوده که به علت ابدال و معرب شدن ان به شکل قمصر در امده است . هم چنین براساس مختصات منابع اب منطقه و اهمیت تاریخی ان و این که محدوده قمصر به عنوان کانون پایدار ابگیر در کنار کویر گرم و خشک کاشان همواره مورد توجه بوده است اطلاق چنین نامی برای این دیار از هر حیث مناسب است . موقیعت طبیعی:
قمصر سکونت گاهی است که به لحاظ موقیعت هندسی در (51.26) درجه طول شرقی و (33.45 ) درجه عرض شمالی واقع شده است . این شهر با ارتفاع متوسط 1900 متر از سطح دریا ,همچون لکه ای سبز با بازوهای متعدد در امتداد دره های کم شیب کوه های بخش مرکزی ایران ,تنیده شده است . قمصر از نظر حدود جغرافیای در محدوده سیاسی -اداری استان اصفهان بوده ,و به لحاظ تقسیمات استانی ,زیر مجموعه شهرستان کاشان است .قمصر به عنوان نقطه ای شهری و مرکز بخش قمصر -یکی از چهار بخش شهرستان -در دامنه های کوهستانی جنوب شهر کاشان است . بخش قمصر با 25 ابادی دارای سکنه ,شامل دو دهستان است به نام های قهرود و جوشقان قالی ,که نقطه شهری قمصر در دهستان قهرود واقع گردیده است . قمصر در فاصله 30 کیلومتری کاشان و در فاصله 160 کیلومتری از شهر اصفهان -از مسیر جاده قهرود -قرار دارد. زبان :
اساسا زبان ساکنان قمصر فارسی است البته در میان مطالب و نحوه تلفظ لغات و به کار بردن صدای حروف ( کسر و فتح و ضم ) تفاوت های دیده می شود که این خود متاثر از رواج و نفوذ گویش مشهور مردم کاشان است . از دیدگاه زبان شناسی علمی نیز زبان ساکنان قمصر را باید فارسی ,ولی با گویش کاشانی نام نهاد . از حیث زیان شناسی تاریخی ,زبان و گویش ساکنان برخی از روستا های بخش قمصر نذیر قهرود کاملا با زبان فارسی امروزی متفاوت است و بطور کلی به علت در حاشیه ماندن این روستا از تحولات تاریخی و دگرگونی های فرهنگی و روحیه مقاومت و پایداری در برابر تجدد ,زبان کنونی ساکنان این روستا زبان پهلوی ساسانی است و بطور کامل رواج دارد . جاذبه های انسانی ( هنری ,تاریخی ,مذهبی,فرهنگی):
مهمترین جاذبه های تاریخی - مذهبی قمصر شامل مساجد و بقاع متبرک امامزادگان است که دو نمونه ان ها از اهمیت خاصی برخوردار است . مسجد امام حسن و محراب گچ بری ان در محله میان ده , این محراب قدیمی ترین اثر تاریخی موجود در شهر قمصر است.با گچ برهای بسیار زیبا و بدیع دوره ایلخانی که در ان کتیبه قرانی به خط کوفی و به صورت برجسته و بسار ظریف وجود دارد . این شاهکار گچ بری که در منطقه بی نظیر است مربوط به تقریبا هزار سال پیش بوده و از بار هنری و تاریخی زیادی برخورداراست و بی تردید از این نظر حتی با خانه های تاریخی کاشان قابل قیاس نیست اما متاسفانه بنا به عللی مهجور مانده است. در ضن اهمیت تاریخی و معماری مسجد جامع به همراه چنار تنومند ان نباید از نظر دور بماند . بقعه و بارگاه امام زاده پیر داوود و امام زاده پیر سلیمان در محلات بالا و پایین قمصر از جمله کانون های جذب ذائر است. حضور این امام زادگان مربوط به سده دوم بعد از اسلام بوده است . بنای بقعه امام زاده داوود مربوط به عهد صفوی است و در دهه اخیر نیز در اثر مرمت های قابل توجهی که در ان صورت گرفته است مجموعه کامل, بسیار زیبا و فرح بخش ایجاد شده است . از ان مهمتر وجود این بقعه کانون قابل توجهی در جذب ذائر است از این رو زائر سراهای زیادی برگرد صحن بیرونی ان احداث گریده است .
خانه های تاریخی و بافت قدیم :
وجود خانه های تاریخی نظیر دو خانه احسانی ها : این خانه ها به عنوان کهن ترین و باشکوه ترین خانه های اعیانی قمصر در سال( 1215 ه.ق) با تنوع در طرح و کیفیت معماری به سبک ییلاقی با وسعت زیاد و ایوان های باشکوه و تعدد و عناصر مختلف سنتی در طبقات چند گانه و براساس مصالح محلی بنا شده است نقل است که مستوفی الممالک قاجار نیز طی سفر به قمصر در این خانه ها سکونت داشته است . سکونت عالم شهیر و محدث بزرگ اسلامی ملا محسن فیض کاشانی در قمصر و سرای بزرگ و باشکوه و وسیع ان از افتخارات تاریخ قمصر است . وجود بافت تاریخی قمصر و شکل خاص و منحصر بفرد ان , یعنی وجود کوچه های پرپیچ و خم و تنگ به همراه خانه های قدیمی با شکل معماری و طرح زیبای سنتی خود در نوع خود جاذبه ای در گردشگری محسوب می شود زیرا ارزش های کالبدی و عمومی ان از قبیل بر گرفته شدن از محیط طبیعی و سازگاری با ان, همچنین یکسری عناصر با ارزش فنون و اصول ساخت و ساز و طراحی نهفته در ان بیانگر هویت و اصالت مستقل و پربار ان است .
حمام تاریخی کوچه خورد :
از جمله اثار ارزشمند است که درمحله بالا و در نزدیکی چنار تنومند کوچه خورد است اگر چه در حال حاضر مدرک مستندی جهت تعیین تاریخ دقیق ساخت بنا در دسترس نیست , با در نظر گرفتن سبک معماری و طرح نقشه بنای ان می توان گفت : مربوط به قبل از دوره قاجاریه است زیرا از این لحاظ شبیه حمام خان در بازار کاشان است که در دوره زندیه احداث , شده است و زلزله سال (1192 ه.ق )را از سر گذرانیده است . البته با مقیاس بسیار کوچکتر و بدون ظرافت های خاص ان بر خلاف عموم بناهای تاریخی قمصر این حمام در مکانی خارج از مسیر سیلاب قرار داشته و از گزند حوادث محفوظ مانده است . بر این اساس حمام با وجود سابقه زیاد هنوز فعال است و به ساکنان محل سرویس میدهد. سد تاریخی و سنگ سیل قمصر :
از جمله اثار ارزشمند تاریخی قمصر سد ان است . این سد که قدمتی معادل باروی شهر کاشان دارد , در زمن ملک شاه سلجوقی بنا شده , و از دیوارهایی بزرگ و مخزنی پر حجم برخوردار است . این سد که با سنگ و ساروج ساخته شده در بین تمام سدها ی قدیمی ایران تنها سدی است که دارای دو راه پله برجی در بدنه خود است . موقیعت مکانی سد در انتهایی ترین نقطه قمصر یعنی پایین دست محله فرفهان است و در اثر سیلابهای متعدد خاصه سیل (سال 1335 ) از رسوبات پر شده , و امروز غیرفعال است . در مسیر راه سد در چند صد متریقبل از ان سنگی عظیم در بستر دره فرفهان مشاهده می شود که با درنظر گرفتن شکل ان جاذبه گردشگری قلمداد می شود . این سنگ از حجمی معادل (300 متر مکعب ) برخوردار است , در (سال 13335) در اثر سیل مذکور از مجموعه رسوبات سنگی چشمه اب گرم صالح کنده شده , و حدود (5 کیلومتر) جا به جا شده است . درحقیقت اندازه و حجم فوق العاده سنگ عظمت و بزرگی سیل (سال 13335 ) را گواهی می دهد که توانسته است تکه ه ای به این بزرگی را از کوه جدا کند و تا این مسافت حمل کند .
کاروانسرای عباسی قمصر :
از جمله جاذبه های برجسته و اثار مهم تاریخی قمصر که تاکنون مطرح نشده است,کاروانسرای تاریخی ان است . این کاروانسرا از سلسله کارونسراهای دوران شاه عباس صفوی است که در فاصله دو کیلومتری از شهر قمصر در مسیر کاروان رو تاریخی کاشان - قمصر - اصفهان بنا گردیده است . به طور کلی کاروانسراهای عباسی به لحاظ طرح معماری به دو دسته اصلی تقسیم می شوند : کاروانسرای دشتی و کاروانسرای کوهستانی . کاروانسرای قمصر از جمله کاروانسراهای کوهستانی است . البته در طرح و معماری ان اصول کاروانسرای دشتی نیز به کار گرفته شده است . این کاروانسرا از جمله کاروانسراهای باشکوه و کامل است و با توحه به این که در مکانی مناسب بنا شده و در دوره های گذشته نگهداری و تعمیر شده است در حال حاضر بنای ان بدون هیچ گونه فرسودگی و تعمیر پایدار مانده است . اهمییت این کاروانسرا نزدیکی ان به قمصر و تاثیر فوق العاده ان در تاریخ این دیار است . بدین ترتیب که به مثال کانونی در مسیر مهمترین راه سراسری تاریخی و شاهی کشور امواج مختلف فرهنگی , اجتماعی و تاریخی و .....زیادی به قمصر ارسال داشته و این وضعیت باعث شده ار شدت انزوای قمصر کاسته شود زیرا چه بسا افراد معروف و مشهوری در اثر عبور از این راه و توقف در کاروانسرا به قمصر سفر و نیم نگاهی داشته اند . از جمله عزیمت شاه عباس دوم و لشگریانش , سدید السلطنه قاجارو حاج سیاح و ...... به قمصر است .
گل وگلاب گیری ( مهمترین جاذبه گردشگری قمصر ):
از جمله جاذبه های گردشگری قابل توجه قمصر صنایع دستی ان است . در این دیار از گذشته های دور بنا بر جبر محیطی و از سوی ذوق و سیلقه خاص ساکنین ان دستاوردهایی فلزی و صنعتی زیلدی حاصل شده است از جمله می توان گلاب کیری , قالی بافی , صابون سازی جوزقندسازی و تهیه خوشکبار را نام برد که در نهاد و روش صنع هر یک مطالب ارزنده نهفته است و گویای فکر بلند مبتکران و مبدعان ان می باشد از میان ان گلاب گیری از اهمیت فوق العده برخوردار است . جاذبه فطری گل و گیاه بعنوان اساسی ترین و زیر ساختی ترین کانون جاذبه در جذب توریست در رقم های چند صد هزاری نفری مشخص است . شهر گل پرور قمصر بعنوان پایتخت گل ملی کشور ضمن اینکه مهد پرورش این گیاه بوده در حقیقت نقطه ایجاد یکی از روشهای بسار دقیق و ظریف گلاب گیری است براین اساس قمصر با برخوداری از توانهای محیطی با تولید عالیترین محصول گل ار حیث درجه اسانس و روش اصیل گلاب گیری سنتی بهترین نمونه گلاب را عرضه می کند که این امر منجر به اشتهار جهانی قمصر شده است .